|
مامۆستای
نەمر
عومەر
ساقی
عومەر
ساقی لە
ساڵی ١٩١٥ لە
شارە دێرینەکیەی
قەڵاو منارە لە
خێزانێکی پارێزگاری
ئەو شارە چاوی
بە ژیان هەڵهێناوە.
باوکی
ساقی حەسەن خەڵکی
شارەدێی
(تەڕکەڵان)
ی
کەرکوکە، تەڕکەڵان
ئێستا بەشێکە لە
شاری کەرکوك و
دانیشتوانی
بەزمانی
کوردی و تورکومانی دەدوێن،
دووای کێشەیەکی
کۆمەڵا یەتی ساقی
ئەفەندی کە ئەوسا
کارمەندی بەشی
باجوەرگرتن
بوو
بە پلەی باجگر
شارەکەی بابە
گوڕگوڕ جێ دێڵی
و ڕوو دەکاتە
هەولێرو هەر لە
وێش نوریە خان
دایکی مامۆستا
عومەر
دەناسێ و
هاوسەرگیری لەگەڵدا
دەبەستێ،
نوریە
خان دایکی مامۆستای
نەمر لە خێزانێکی
پارێزگاری شاری
هەولێرەو لە
دانیشتوانی
قەڵاتی هەولێر
بووە، مامۆستای نەمر
خوێندنی سەرەتایی
لە مزگەوت دەست
پێ دەکات و
کاتێ دەخرێتە
قوتابخانە
لە
تەمەنی ٧ ساڵیدا
یەکسەر دەخرێتە
پۆلی چوارەم لەبەر
زیرەکی، مامۆستای کۆچ
کردوو خوێندنی
سەرەتایی و ناوەندی
لە
هەولێر
تەواو دەکات و
بۆ درێژەدان بە
خوێندن لە تەمەنی
هەرزەکاریدا
ڕوو
لە بەغدادی
پایەتەخت دەکات لە
بەشی
(دار ألمعلمین ألراقی)
وەردەگیرێ
هەر ئەوە بوو
بە هۆی ئەوەی
لە تەمەنی ١٧
ساڵیدا ئامادەیی
مامۆستایانی
لە بەغداد بە
پلەی
یەك
تەواوکرد.
کاتێ
خوێندن تەواو دەکات لە وەزارەتی بەرگری عراقەوە فەرمانی ناو نوسین بۆ کۆلۆژی
سەربازی دەردەچی بۆ ئەو خوێندکارانەی دەیانەوێ بچنە بەشی سەربازی خۆی ناونوس دەکات
بۆ کۆلۆژی فڕۆکەوانی بەڵام باوکی کۆچ کردوو ڕێی پێ ناداو دەڵێ دەبێ بگەڕێیتەوە
هەولێرو یارمەتی خێزانەکەت بدەی، ئەویش بە نائومێدی دەگەڕێتەوە هەولێرو هەر
لەتەمەنی ١٧ ساڵیەوە دەستدەکات بە پەروەردەکردن و فێرکردنی منداڵانی چاوگەشی
کوردستان هەرەوەها لە زۆربەی دێ و لادێ و شارۆچکەکانی کوردستاندا منداڵانی
کوردستانی فێری خوێندن و نوسین کردووە و لە گەلێك دێ و دێهاتی کوردستانیشدا
خوێندنگەی کردۆتەوەو سەرپەرشتی کارەکانی کردووە، لە ساڵانی شەستەکانی سەدەی
ڕابووردو دەکرێ بەسەرپەرشتیاری
پەروەردە و زۆربەی کاتەکانی بۆ پشکنین و
بەسەرکردنەوەی قوتابخانەکانی هەولێرو دەورەبەری تەرخان
کردبوو، کاتێك لە خوێندنگای خالیدیەی سلێمانی
مامۆستایی زمانی ئینگلیزی بووە .
هەرماوەیەکی کورت دوای کاربەدەست بوونی وەك مامۆستا لە ساڵانی سیەکانی سەدەی
ڕابوردوو توشی دەردەسەری دەبێ لەگەڵ کاربەدەستانی ئەو سەردەمە لە بەغدادەوە
سەرپەریشتیار دەنێردرێتە سەری بۆ ووشیارکردنەوەی ، خۆی دەیگێڕایەوە کاتێ
سەرپەرشتیارەکە پێ ی دەڵێ تۆ وانەکانت دەکەی بە هاندانی منداڵان بۆ یاخی بوون ،
ئەویش پێی دەڵێ من ئەرکی سەرشانم بە جێ دەگەیەنم و منداڵانی کورد دەبێ ئاگاداری
مێژووی نەتەوەکەیان بن ، سەرپەرشتیارەکەش کە زۆڵە کوردێك دەبێ بە کوردیەکی شکاو پێ
ی دەڵێ ئەوە کاری تۆ نیە عومەر ساقی ، ئەتۆ منداڵ لە خۆت مامۆستاش هەر بەزمانی ئەو
پێ ی دەڵێ ئەمن پیاو لە خۆم ، سەرپەرشتیار پێ ی دەڵێ : فەسڵ دەکەم لە خۆت، مامۆستاش
پێ ی دەڵێ :نەك تۆ باوکی تۆش ناتوانێ ئەوکارە بکات ، سەرپەرشتیار پێ ی دەڵێ نەقڵ
دەکەم لە خۆت مامۆستاش پێ ی دەڵێ : ئێرە نا دێرێ ، ئەوە بوو دووای چەند ڕۆژێك بە
قۆڵ بەستراوی دوور دەخرێتەوە بۆ(سوق ألشیوخ) لە خوارووی عێراق , کاتێ ئەو ئۆتۆمۆ
بیلەی ئەوی هەڵگرتووە دەگاتە شارۆچکەی سوق ألشیوخ قۆڵبەستەکانی دەکرێتەوەو دەڵێن
(زال الخطر) ماوەی چەندساڵئك لەوی دەمێنێتەوە پاشان دەنێردرێتە شارۆچکەی (تەق تەق)
لە ڕۆژهەڵاتی هەولێر و هەر لە بەر هەڵوێستە کوردپەروەریەکانی چەندین شارو شارۆچکەی
کوردستانی پێ دەکرێ ، لە ساڵانی چلەکاندا دەنێردرێتە شاری سلێمانی و وەك خۆی دەیوت
ئەو شارە هەستی نەتەوایەتیمی بە جارێ ووروژاند سلێمانی زۆر خۆش دەویست هەموو جار
دێرە شیعرێکی ئەسیری دووپات دەکردەوە (ئەی ئەسیری هێندە عیشقی میللەتی کوردت هەیە ،
لام وەهایە بشمری هەر گردی سەیوانت دەوێ).
مامۆستای نەمر هەرگیز نەیویستووە لەهەولێر ژن بێنێ و بە خێزانەکەی ووتوە: بە (ئاو
بڵێ سو و بە نان بڵێ ئەکمەك) من هاوسەرگیری لەگەڵداناکەم،
نەمر دووجار هاوسەرگیری پێك هێناوەهاوسەری یەکەمی (شەفیقە خان) خوشکی مامۆستا عەزیز
بەرقیەی ناسراوی شاری کەرکوك بوو، بەهۆی نەگونجانەوە لە کۆتای چلەکانی سەدەی
ڕابووردو داجیادەبنەوە و هیچ مناڵی لە (شەفیقە خان) نەبووە. لە سەرەتای پەنجاکانی
سەدەی ڕابوردوودا لە شارە خۆشەویستەکەی خۆی و شاری کوردپەروەران و ڕۆشنبیران و شارە
نەبەزەکەی کەڵە پیاوانی وەك شێخی نەمرو گۆران و هەردی و مامۆستای کوردایەتی (جەمال
نەبەز) دووەم هاوسەرگیری لەگەڵ (ناجیە خان)ی کچی عارف ئەفەندی ئەمین ئەفەندی فەرخە
دا پێك دێنێ و دوو کچ و سێ کوڕیان دەبێت دەبێ بەم ناوانەی خوارەوە : چیمەن ، چیا ،
چالاك ، چنار ، شاسوار. مامۆستا عومەرساقی شەیدای ووشەی پاکی کوردی بوو، دەیگوت
دەبێ زمانەکەمان لە هەموو ووشەبێگانەکان پاك کەینەوە ، ئەوە بوو چەندین ووشەی
داڕشتبوو : نوقتەی کردبوو بە : نوکە ، پنتك ، خاڵ. بە ساروخی دەوت : فیشەکە شێتە.
پڕتەقاڵی کردبوو بە : تۆپە زەردەڵە .ناوی گەڕەکە تازەکانی هەولێرو چەندین
قوتابخانەی شاری هەولێر لەلایەن مامۆستا عومەر ساقی یەوە ناو نراون ، لە وانە
گەڕەکی ئازادی ، شۆڕش ، زانیاری و قوتابخانەی بابە تاهیری هەمەدانی هتد...
مامۆستا هاوڕێ ی گیانی بە گیانی چراو ئاوێنەی کوردایەتی مامۆستای هەمیشە زیندوو
(گیوی موکریانی) بوو وەکو خێزانیش تێکەڵیەکی زۆر نزیك لەگەڵ ئەو خانەوادە
سەربەرزەدا هەبوو ، مامۆستای نەمر دەیگوت : مامۆستا گیو گیانی پاکی کوردایەتی
هێنایە هەولێر و چرای ڕۆشەنی شارەکەمانە. لە کاتی (حرس قومی)ە کاندا زۆر ئازاری
مامۆستا گیویان دەدا بە گرتن و ئەشکەنجە دان هەموجارێ خۆیو هاوڕێکانی هاندەدا بۆ
ئازادکردنی ئەو زاتە پیرۆزە، مامۆستا گیو بە کوڕەکەی
عومەر
ساقی
دەیگوت : چیا باوکت کوردێکی پاك و نیشتمان پەروەرێکی بێ وێنەیە هاوشێوەی ئەو لەم
شارەدا کەمە، هەروەها مامۆستا گیو دەیگوت : ئەگەر دەتەوێ باوکت توڕە بکەی پێ ی بڵێ
مامۆستا گیو دەڵێ : دایکت باوکتی کرد بە کوردێکی دڵسۆزی ئەم شارە، دووای کۆچی دووای
مامۆستا عومەر ساقی ، مامۆستا گیوی موکریانی دوو دێڕە شیعری پڕ واتای پێشکەش بە
گۆڕەکەی کرد و بەهەشتی کاڵێ خانی کچی مامۆستا گیوی نەمر لە موسڵ لەسەر کێلەکەی
بەهەڵکەندراوی بەدروستکردنی دا،
شیعرە کە دەڵێ :
دەردم ئەو دەردە سەرم نایەوە
خاکی ووڵاتم وەك خۆی مایەوە
دەرچووم لە دونیای پڕ لە کارەسات
پێش ئەوەی گەلم بگا بە ئاوات
لە
ڕۆژی ٦/٨/١٩٧٣
دا
مامۆستای
کوردپەروەر ماڵئاوایی
لێ
کردین
و
لە باوەشی
کوردستانە
خۆشەویستەکەیدا
ئارامی
گرت
و لە
گۆرستانی
هەولێر بەخاك سپێردرا
. |