كورتەیەك لەسەر ژیانی سەلاح دین ئەیوبی ئەیوبی (سەلاح دین ئەیوبی الأیوبی)

*سەلاح دین ئەیوبی لە كۆتای یان سەرەتای نێوان ساڵاڵەكانی ١١٣٦تا ١١٣٧ ی میلادی : بەرابەر بە ٥٣٢ ی هیجری قمری لە (گۆندی تكریت كە گۆندێكی كورد نەشین بەوە و دەكەوێتە دەستە راستی رووباری دیجلە ولە بكوری سامەرای و، لەو ئێراقەی كە ئێستا دەستی بەسەردكرتوە لەناو بنەماڵەیەكی موسڵمان و بەرەگەز كورد هاتۆتە دنیا )

كەسایەتیو بیروباووەری سەلاحەدینی ئەیوبی رووبە دەرەوە .

لەروانگەی بیرووراجیاوازەكان سەبارەت بە كەسایەتی ئەو سەر كەردە كورد، سەلاحەدین نەك هەر دۆستەكانی بەڵكو ئازایەتیو داد پەروەری ئەو كەڵە سووڵتانەی ئەیوبیەكان ، جێكای باسی دوژمەنەكانیشی بوە .

نووسەرو لێكۆلەرەوەی رۆژئاوزی ” ئەستیون رانیسمان ” لە كتێبە پەر بەهكەی و لە سەر مێژووی شەری سلیبی و لەو بارەیەوە ئاوارای خۆ دەر بریوە لە سەر سەڵاحەدین :

ئەو پاد شاهە لەرووی شكڵو شێوە كەسێكی باڵا زەحیف بوو رووی یەكی میهرەبانو لەسەر خۆی هەموو كە هەر لە زەردەخەنەی سەر لێوەكانیەوە هەستەت بە خۆشیو دڵ پكی دەكرد . هەڵسوكەوتی هێمن و لەسەر خۆ بوو .ئارەزووی ژیانی سادەو سكاری دەكرد و زۆر رەقی لە لووت بەرزیو خۆ بەرزكردنەوە بوو .دڵێكی فراوان و ئارەزووی گەشتو گوزاری هەبوو ، لە گەڵ ئەوەی كە ئیشوكاری زۆرو پانتایەكی زۆرلە ژێر فەرمان رەوای ئەو دابوو بەلام هیچ كات زانستو فێربوون وخوێندنەوەی لە بیر نە دەكردو هەر دەی خوێندەوە .

یەكێكیتر لەو نووسەرانە ی وەك دوژمەنێكی سەلیبی و نەیاری خوودی خۆی “پاشای ئەینگلیستان ” ئاوا باسی كردوە :

(ئەو كەسێكی بێتەفاوەت بوو بۆ هاوسەرەكەیو پاشایەكی كەم تەر خەم بوو ،بەڵام لە گۆرەپانی شەرو رووبەرووبونەوەدا شەر كەرێكی ئازاو سەر كردەیەی بە دەستو بەردی بێ وێنە بوو،)

سەلاحەدین ،

*لە ساڵی ١١٥٢ی میلادی : دەچێتە ناو سوپای سوریە بەرێبەرایەتی نورەدین زەنگی ناوێك .

*لەساڵی ١١٦٤ی میلادی : بەهۆی توانای ولێهاتویەوە ئەكرێت بە فەرماندە .

*لەساڵی ١١٦٩ی میلادی : سەلاح دین ئەیوبی شان بە شانی مامێكی خۆی شێركۆ كە پیاوێكی ئازاو دانا و باوەر پێكراوبوە لەسەرەتادا فەرماندەی گەشتیو دواتر بەوەزیر هەڵ ئەبژێر درێو بۆ ساتێك لە سەر كەوتنو پێشەوە چۆن دوانەكەوەتوە .هەر ئەو ئازایەت و زیرەك یەی وایكرد وە كە هەر لەو ساڵە دا دەگاتە وەزارەت .لە دوای مردنیشی سەلاح دین ئەیوبی جێیگرتۆتەوە .

*لە ساڵی ١١٧١ی میلادی : سەلاح دین ئەیوبی دەست لە فەرماندەكانی فاتمەی مصر دەوەشێنێ و سەركوتیان دەكات وئەو ناوچەیە بۆ ژێر حوكمرانی خەلفەی عباسی دەگێرێتەوە .

*لەساڵی ١١٧٣ی میلادی : چۆسەر تەختی پاشایەتی وبووبە دانەری بناخەی حوكمی میراد گری پەشتاوپەشتی ئەوبیەكان لە میسر .

*لەساڵی ١١٧٥ میلادی : بۆ لە بەین بردنی سەلاح دین ئەیوبی ولە دوو كاتی جیاوازدا هەوڵی كوشتنی لە لایەن فیدایەكانی ئیسمالیەوە ئەدرێت .

*لەساڵی ١١٧٦ی میلادی : سەلاح دین ئەیوبی ناوچەیەكی ستراتیژیو گرنگ كە لە ژێر سەیتەرەی فیدایەكانی ئیسمایلیە بوو پلاماری ئەداو بۆ دەست بەسەر داگرتنی بەڵام دواتر وازی لێدێنێو رێگای ئاشتی خوازانە و رێكوتەن هەڵ دەبژێرێت .

*لە ساڵی ١١٨٣ی میلادی :دەست دەگرێت بە سەر شارو ناوچەكانی بكوری سوریەدا .

*لە ساڵی ١١٨٦ی میلادی : دەست دەگێرت بە سەر شاری مووسڵی بكوری ئێراق و دەی خاتە ژێر سەیتەرەی خۆیەوە .

*لە ساڵی ١١٨٧ی ملادی :هێرش دەكاتە سەر ئۆرشلیم وبە بێ هیچ زەرو زیان و خوێن رەشتەنێك داگیری دەكات .

*تا ساڵی ی ١١٨٩میلادی :بەتەواوی ئۆرشلیمو فلستین لە ژێر سوڵتەی سەلاح دین ئەیوبی دا دەمێنێتەوە .

*لە ساڵی ١١٩٢ی میلادی :لەمیانەی رێكوتنێكدا لە نێوان سەلاح دین ئەیوبی ورێچارد یەكم پاشای ئینگلستان بەرێوە دەچێت و بە پێی ئەو رێكوتنە ئۆرشلیم لە ژێر چاوەدێریو كۆنترۆڵی موسلمانان دا دەمێنێتەوە .

*تا ساڵی ١١٩٣ی میلادی :بەرابەر بە ٥٨٩ی هیجری قەمری و لە تەمنی ٥٧ ساڵی دا ئەو پیاوە ئازاو قارەمانە بە هۆی نەخۆشیەوە و ماوەیك ململانێ لەگەڵ نەخۆشی ماڵ ئاوای لە ژیان دەكات .

سەلاح دین ئەیوبی ماڵ ئاوای لەژیان كرد ،بەڵام هیچ سەروەتو سامانێكی لەدوای خۆی لێ بەجێنەما .كاتێك ماڵ ئاوی لەژیان دەكات نە زێرو نە سەروەت لە پاش خۆی نەی بوو تەنها ئەوەی هەبوو ٤٧ دەرهەمی ناسی ویەك دانە دیناری ئاڵتون زیاتر هیچی نەبوە .نە قسرو نە مەڵكو نەماڵی نەبوو تا میراتێك لە دوای بە جێبەمێنێت .لە سالی كۆتانی تەمەنیدا ئارەزووكڵكەلەی چون بۆ حەجی هەبوە بەڵام بەهۆی نە خۆشیەكەیەوە كە هەناسەسواریەكی زۆری هەبوەو فزەی لێبریوە و بۆی نەكراوە بە ئاواتەكەی بەگات.

سەلاح دین ئەیوبی لە ئاخر لوتكەی حوكمرانی دابوو كە ماڵ ئاوای لەژیان كرد.

سەلاح دین ئەیوبی ئەو قارەمانە شەركرو لە خۆ بردوە بوو ، كە پاشایەتی خكی سێ نیشتیمانی بەر بڵاوی دەكرد (قاهیرەو دیمشق و حڵەب )وە لە كاتێك دا ئەوە بلیمەتە حوكمدارو پاشای سەر زەوی بوو كە دنیا لێوان لێو بوو لە نەداریو دنیا بە دەست نەبوونیەوە دەی ناڵاند .

وەك دەڵێن سەلاح دین ئەیوبی لە رۆژی چوار شمە ٠٤،٠٣،١١٩٣ی میلادی لە تەمەنی ٥٧ ساڵیدا و لە شاری دیمشق لە دوای نوێژی بەیانی كۆچی كردوە .

سەلاح دین ئەیوبی لە دوای خۆی ١٨ منداڵ بەجێ دێڵێ لەوانە ١٧ كورو یەك كچ .

سەلاح دین ئەیوبی لە یەكێك لە مزگەوتەكانی دیمشق لە سوریا بەخك سپێردراوە.ساڵانە خەڵكانێكی زۆر بە مەبەستی پیرۆزكردن زیارەتی ئەكن .

هەر چەندە نەتەوی عەرب باش دەزانەن سەلاح دین ئەیوبی كوردێكی رەسنەو لە كوردستان هاتۆتە دنا بەڵام زۆر لە هەوڵی گۆرینی ئەوە مێژوەن ئارەزووی ئەوە دەكەن بۆیان بەكرێت بە عەرەب بۆ ئەو مەبەستەش هەوڵی كەم یان نەداوە . هەرچەندە بەداخەوە كورد خۆشی بەران بەر بە مێژووی رەسەنی خۆی خەم ساردەو كەم تر خەمی زۆر ئەكات بۆ ساخ بوونەوەی زۆر كێشەی مێژووی ،هەندێكیش بەوە خەتاباری دەكەن كە گوایە كەسێكی پلامار دەرو داگیركر بەوە ، یان خۆ دەڵێن چی كردوە بۆ كورد ؟ ئەوە كارەساتە گورەكەی كوردەو خەتەرەكەیە لە سەرفەوتان وماڵ وێرانی ناس نامەوكلتوری گەلی كوردە. بەداخەوە ،

 تێبینی : ئەم بابەتەم لە ویكی پیدیای فارسی وەر گرتەوەو وەر گێراوە بۆ كوردی.