table.MsoNormalTable {line-height:115%; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; } p {margin-right:0in; margin-left:0in; font-size:8.5pt; font-family:"Verdana","sans-serif"; color:#FFFFB9; } p.MsoNormal {margin-top:0in; margin-right:0in; margin-bottom:10.0pt; margin-left:0in; line-height:115%; font-size:11.0pt; font-family:"Calibri","sans-serif"; color:windowtext; } .style4 { text-align: right; } span.fbphotosphotocaption {} span.messagebody {} span.textexposedshow {} h6 {margin-top:10.0pt; margin-right:0in; margin-bottom:0in; margin-left:0in; margin-bottom:.0001pt; line-height:115%; page-break-after:avoid; font-size:11.0pt; font-family:"Cambria","serif"; color:#243F60; font-weight:normal; font-style:italic}           ژیاننامەی مامۆستا ە ڕابەری شەهیدان   مەلا خدر عباسی  

  

   مامۆستا مەلا خدر عباسی لە مانگی خەزەڵوەری ١٣١٣ ی ك.ه (نۆڤەمبەری ١٩٣٤)ی زایینی لە بنەمڵەیەكی ئایینی   زەحمەتكێش و هەژاری كوردستان لە گۆندی (سیسێر)ی ناوچەی گەوركی سەردەشت لە   كوردستانی   رۆژهەڵاتی بندەستی ئێران هاتۆتە دنیاوە. باوك و دایكی چاوی هیوای دوارۆژێكی ڕوون و پاشنگداریان تێ بایبوو كە بۆیان ببێتە داری بەری. بۆیە،سەرەڕای دەستكورتی   بنەمڵەكەشیان و لە كاتێكدا هێشتا تەمەنی لە ٥ ساڵ تێپەڕی نەكردبوو، باوكی لە مزگەوتی دێ لەلای مامۆستای گوند نایە بەر خوێندن. ئەو زۆر زوو قۆناغەكانی فەقێیەتی باین و پلە

   بە پلە رادەی زانست و ئاستی تێگەیشتنی دەچووە سەر. زیرەكی و بە توانایی مامۆستا بە رادەیەك بوو كە مرۆڤی نەشارەزا هەرگیز باوەای نەدەكرد ئەو زانست و پلە لەخوێندەواری یە لەو تەمەن و بالایە بێتەوە. بۆ زیاتر كۆكردنەوە و وەسەریەكنانی زانستەكان زۆر لە ناوچەكانی كوردستانی كوێستان (كوردستانی سەر بە ئێران)و كوردستانی گەرمێن(كوردستانی سەر بە عێراق) گەڕاوە و وەك پیشەی فەقێیەتی و باوی مەلایەتی هەمیشە بەدوای مامۆستا ناسراو و زانا گەورەكانی كوردستاندا گەڕاوە تا لە خزمەت ئەوگەورە پیاوانەدا درێژە بە خوێندن بدا. هەر بۆ ئەو مەبەستە ساڵی ١٣٣٤ هەتاوی، ١٩٥٥ ی زایینی دەچێتە خزمەت زانای پایەبەرز و ناودار مامۆستا مەلا محەمەد بۆكانی (مەلا محەمەد رەئیس) كە لە گۆندی (گەلڵە)ی شینكایەتی كوردستانی گەرمێان مامۆستا بوو. لەوێ لە خزمەت ئەو لە بەێز و بلیمەتە دا دوایین دەرسەكانی فەقێیەتی دەخوێنێ و پایزی ١٣٣٥ هەتاوی،  ١٩٥٦ی زایینی لە رێوەسمێكی گەورە و پاشكۆدا هەر لەوێ ئیجازەی مەلایەتی وەردەگرێ، پاشان دەگەێتەوە ناوچەی سەردەشت و ماڵ پێكەوە دەنێ و لە گۆندی (سارتكێ)ی ناوچەی گەورك دەبێتە مامۆستا و فەقێ ی لە دەور كۆدەبنەوە و دەست بە دەرس وتنەوە دەكا و ئیتر قۆناغی كار و خزمەتی مامۆستا بە ئیسلام و رۆڵەكانی كورد دەست پێدەكا. هێشتا تازەلاو بوو كە بیری لە كۆیلەیی و كڵۆڵی گەلی موسڵمانی كوردی دەكردەوە و بە ئاواتەوە بوو رۆژێك بێ ئەو گەلەش وەك گەلە ئازادەكانی دنیا بە ئازادیی و سەربەستیی بژی. لەو پێناوەدا لە مزگەوت و حوجرە و منارەكانەوە بانگی حەقی بەگوێ ی خەڵك دادەدا و جەماوەر بە گشتی و فەقێ و قوتابییەكانی بەتایبەتی لە زوڵم و زۆریی اژیمی دیكتاتۆر و خۆسەپێنی شایەتی ووریا دەكردەوە بەجۆرێك كە بە یەكێك لە كەسایەتییە بەرچاوەكانی كوردستان، لە پەیوەندی لەگەڵ دژایەتی كردنی رژیمی شا و اوونكردنەوەی راستی یەكان بۆ خەڵك دا، ناسرابوو.  

   زۆری پێ نەچوو لە ١٠ ی خەزەڵوەری ١٣٣٨ هەتاوی،   ساڵی ١٩٥٩ زایینی دا  بە تاوانی دژایەتی كردنی رژیم  و هاندان و ئامادەكردنی خەڵك بۆ نەزایەتی نیشاندان لە دژی دەسەلاتی تاغوتیی لەلایەن ساواك (دەزگای ئەمنییەتی رژیمی شا)ەوە گیرا و رەوانەی زیندانە بەسام و ترسناكەكانی قزل قەلعە و قەسری قاجار لە تاران كرا. ئەشكەنجە و ئازاری زیندان ئیمان و باوەای مامۆستای لەق نەكرد و لە گرتووخانەش دا خۆگریی خۆی بە دوژمن نیشاندایەوە. پاش چەند مانگ و لە دادگایەكی ساواكی یانەدا مامۆستا خدر حوكمی ١٠ ساڵ زیندانی بەسەردا درا بەلام روودانی چەند گۆاانكارییەك لە ناوچەكەدا و لە هەموان گرنگتر هەڵگیرسانی شۆڕشی ئەیلول لە كوردستانی ژێر دەستی عێراق دا وایانكرد رژیمی شا چاو بەسەر حوكمی  گیراوە سیاسیەكاندا بگێێتەوەو لە ئەنجامدا رۆژی ٢٣ ی خاكەلێوەی ١٣٤١ (١٢/٤/١٩٦٢)   مامۆستا لە گرتووخانە ئازادكرا. پاش ئازادبوونیشی سەرلەنوێ و بە گاوتینێكی زیاترەوە هەر لە سارتكێ دەستی بە دەرس گوتنەوە كردەوە بەلام هەمیشە لەژێر چاوەدێری وردی سیخوەكانی رژیمدا بوو.

     لە ڕاپەڕینی ساڵانی ٤٦-٤٧ كە تێیدا پۆلێك ۆڵەی كورد ئالای دژایەتی رژیمی شایان هەڵكرد مامۆستا لە ێنوێنی كردن و پارێزگاری كردنی ئەو لاوانەلاری نەكرد بەتایبەتی كە ژمارەیەكی بەرچاویان خەڵكی ئەو ناوچە و دەورووبەرەبوون كە مامۆستای لێ بوو. لە هاوینی ١٣٤٧ هەتاوی، ١٩٦٨ی زایینی رژیم پەلاماری گرتنی نەیارانی خۆی دەست پێكردەوە و لەو نێوەشدا مامۆستا مەلاخدر لە ڕیزی پێشەوەی ئەوانە بوو كە رژیم بە نیازی گرتنیان بوو، بۆیە مامۆستا لە دەرفەت كەڵكی وەرگرت و خۆی گەیاندە ناوچە ئازادكراوەكانی ژێر دەسهەلاتی شۆڕشی ئەیلوول و لە گۆندی (بۆسكێن) ی ناوچەی پشدەر بوو بە مامۆستا و كۆای دەرس ودەوری گەرم داهێناوە. لە زستانی هەمان ساڵدا و كاتێك كەش و هەوای سیاسی ئێران كەمێك لەبار بۆوە گەاایەوە گۆندی سارتكێ و سەرلەنوێ لە كاری پێشوویتێ هەڵچۆوە.

   لە راپەاینی مەزن و پیرۆزی خەڵكی ئێران ساڵی ١٣٥٧ هەتاوی، ١٩٧٩ زایینی لە دژی رژیمی شایەتی دا مامۆستا مەلاخدر وەك هەمیشە بوو بە رێبەر و پێشەنگی جەماوەر و چالاكانە هەموو توانا و لێهاتوویی خۆی بۆ كۆكردنەوە و رێكخستن و هاندان و رێنوێنی كردنی دۆستان و هاوبیران و هاوەلان و جەماوەری كوردستان بەكارهێنا.خەڵكی كوردستان بە گشتی و ناوچەی سەردەشت بەتایبەتی خۆیان شاهیدی زیندووی ئەو رۆژانەن كە تێیدا مامۆستا مەلاخدر وەك رابەر و مامۆستایەك پێش لاوانی خۆپیشاندەر و خەڵكی شۆاشگێا و راپەڕیو دەكەوت و رووبەرووی دەزگا داپڵۆسێنەر و چەكدار و سیخوە خوێنێژەكانی رژیمی تاغوتی شا دەبوونەوە.  دوای سەركەوتنی شۆڕش و رووخانی رژێمی "شا" ش مامۆستا وەك سەركردەیەكی كورد و نوێنەری ناوچەی سەردەشت لە چەندین كۆبوونەوەی وتووێژ لە گەڵ رژیمی تازەدا ئامادە بوو.لە یەكەم كۆبونەوەی نوێنەرانی كورد لە "مەهاباد" و لە كۆبونەوەی رێبەرانی ئایینی خەڵكی كوردستان بۆ دااشتنی بەیاننامەی سێ ماددەیی لە شاری سەقز و هەروەها لە یەكەم كۆبوونەوەی دوای شەای سێ مانگەدا مامۆستا چالاكانە بەشداربوو.   سەركەوتنی شۆڕشی گەلانی موسڵمانی ئێران و دامەزرانی حكومەتێكی ئیسلامی كە لە ژێر سایەی دا گەلی موسڵمانی كوردیش بە هەموو مافە رەواكانی خۆی بگا لە ئاواتە هەرە مەزن و پیرۆزەكانی مامۆستا خدر بوون بەلام بەداخەوە خومەینی و دارودەستە خوێنێژەكەی هەر زوو شۆڕشی گەلانی ئێرانیان لە ئامانجە پیرۆز و راستینەكانی خۆی دوورخستنەوە و دەسەلاتیان لەخۆیان تاپۆ كرد و وەلامی داوا رەواكانی گەلی موسل مانی كوردیشیان بە ئگر و ئاسن و خوێن رشتن دایەوە.   دوای داسەپاندنی شەا لە لایەن رژیمی زۆرداری تازەوە مامۆستا بۆ ماوەیەك لە دەفتەری "شێخ عزالدین حسینی"دا كاری كرد بەلام كاتێك بۆی روون بۆوە كە ویستەكانی ئەو و رێبازی (شێخ) بە یەك ناخۆن لە گەڵ پۆلێك مامۆستا و زانای تر وەلایان ناو پاش لێكدانەوەیەكی وورد و هەڵسەنگاندنێكی گشتگیر و هەمەلایەن لە ٥ی خەرمانانی ١٣٥٩ هەتاوی  ٢٧/٨/١٩٨٠ زایینی دا رێكخراوێكی سیاسی كوردیان بەناوی (رێكخراوی خەبات نەتەوایەتی و ئیسلامی كوردستانی ئێران " خەبات " ) كە خاوەنی بەرنامە و چارەسەری ئیسلامیی بۆ كێشەی كورد بوو دامەزراندو مامۆستاش شەەفی دااشتن و نوسینی بەرنامە و پێەوی ئەو رێكخراوە (واتە خەبات)ی پێ بەخشرا. مامۆستا مەلا خدر وەك زانایەكی شارەزا و سیاسەتمەدارێكی لێزان و كارامە لە سەركردایەتی رێكخراوی خەبات دا چالاكانە بۆ بەرەوپێش بردن و گەشە پێكردنی رەوتی كاری ئەو رێكخراوە رەسەن و شۆاشگێەی كوردستان خەباتی كرد و تێكۆشا.

   لە ٣ی جۆزەردانی ١٣٦٦ هەتاوی، ٢٤/٥/١٩٨٧ زایینی و دوای وەلانانی خۆسەپێن و دەسەلاتخوازان ریزەكانی رێكخراوی خەبات، مامۆستا مەلا خدر كرا بە بەرپرسی یەكەمی رێكخراوی خەبات،ی شۆاشگێای كوردستانی ئێران. بە درێژایی مێژووی تێكۆشانی رێكخراوی خەبات،ی شۆاشگێایش مامۆستا وەك زانا و رابەرێكی بلیمەت و لێهاتوو سەركردایەتی تێكۆشان و خەباتی ئەو رێكخراوە و ئەندام و كادر و پێشمەرگەكانی دەكرد. ئیمان پتەویی، پشوودرێژیی، بیرتیژیی، كارامەیی، بە ئەزموونی و ورە و خۆگریی مامۆستا مەلاخدر لە رەوتی تێكۆشانی پا بەرهەم و رەنجی رێكخراوی خەبات،ی شۆاشگێای كوردستانی ئێران دا بە تەواوەتی رەنگی دایەوە و سیفەتە بەرزەكانی ئەو لە رۆژگارە هەرە دژوار و پا لە لەندەكانی خەبات دا بە كردەوە بۆ دوژمن و نامۆ و خۆیی سەلمێندران و بوونە هەوێنی خۆگریی و سەربەخۆبوونی سیاسی رێكخراوی خەبات،ی شۆرِشگێرِ و قوتابی و هاوبیرانی مامۆستا. مامۆستا خدر سەرەاای ئەوەی وەك زانایەكی گەورە و شارەزا و رابەرێكی لێهاتوو بۆ خزمەت بە گەلی موسڵمانی كورد و گەیشتنی ئەو گەلە بە مافە رەواكانی خۆی هەمیشە لە ناوجەرگەی گۆەپانی خەبات و تێكۆشان دا بوو، لە هەمان كاتیشدا نووسەرێكی حەق بێژ و خاوەن قەڵەم و شاعیرێكی هەست ناسك بوو كە بە خامە بەباشتەكەی سەدان وتار و زنجیرە وتاری گەورە و گچكە و لێكۆڵینەوە و هۆنراوەی ناسكی نووسیوە و لە رادوێ و بلاوكراوەكانی رێكخراوی خەبات،ی شۆاشگێا وەك گۆڤارەكانی "تێكۆشان" و "بێستان" و زۆر جێگەی تردا بلاو كردۆتەوە.

   سەرەتی ساڵی ١٣٧٥ هەتاوی   ، ١٩٩٦ زایینی   نیشانەكانی نەخۆشییەكی كوشندە لە جەستەی مامۆستادا سەریان هەڵدا و رۆژ بە رۆژیش نەخۆشییەكەی زیاتر تەنگی بە تەندروستی ئەو هەڵدەچنی بەلام مامۆستاخدر بە ئیمان بە فەرموودە پیرۆزەكانی سەرەی نەحەتی و ئازاری زۆر بۆ  و ساتێكیش لە كار و خەبات نەوەستا.

   سەرەتی بەهاری ١٣٧٦ هەتاوی، ١٩٩٧ زایینی بۆ پەڕاندنی هەندێك كاروباری سیاسی و چارەسەركردنی نەخۆشییەكەی سەردانی ئوروپی كرد و پاش چەند مانگێك بەرەو كوردستان گەرایەوە، لە رێگەی گەڕانەوەیدا بوو كە هەوڵی شەهیدكرانی كوڕێكی بە ناوی خالید عباسی رۆژی ١٦/٣/١٣٧٦ هەتاوی ، ٦/٦/ ١٩٩٧ زایینی بەدەستی تیرۆریستە چڵپاوخۆرەكانی رژیمی    خومەینی لە شاری سلێمانی پێ گەیشت.   نەخۆشییەكەی تا دەهات توندتر دەبوو هەر بۆیە كۆتیی هاوینی هەمان ساڵ بە مەبەستی چارەسەركردن سەفەرێكی تری ئوروپای كرد. پزیشكەكان بێ هیوا و دەستەو ستان    مان بەڵام مامۆستا باوەی قووڵی بە (ربي الذي یحي و یمیت)    هەبوو بۆیە رۆژ بە رۆژ سەبر و   خۆگرییەكەی زیاتردەبوو.   سەرەنجام رۆژی١٣/٩/١٣٧٦ هەتاوی، ١١/٤/١٩٩٧ زایینی لە ئۆسلۆی پێتەختی وڵاتی نۆروێژ كۆچی دویی كرد و گیانی پاكی بەرە و دنیی هەرمان لە شەقەی بڵی دا و چەند ۆژ دواترلە رێوەسمێكی پاشكۆ و تیبەت و لە ناو ئپۆرەی جەماوەرێكی زۆری كورد دا لە گۆڕستانی ئەو شارە بەخاك سپێردرا.

   هەزاران سڵاو لە گیانی پاكی مامۆستا مەلاخدر عباسی بێ و لە یەزدانی دلۆڤان و بە بەزە دەپاڕێینەوە بە بەهەشتی بەرینی خۆی شاد بكا.

   * واتە: هەرگیز لەوە زیاترمان بۆ پێش نیە كە خوا لە چارەی نووسیوین . * واتە: د ڵنیابن لەهەركوێ بن مردن دەتانگاتێ و یەخەتان پێدەگرێ با لە قە َ لا و شوێنی زۆرسەخت و قیمیش دابن.

   * واتە: پەروەردگاری منە كە ژیان دەبەخشێ و هەر ئەویشە دەشمرێنێ.

   * واتە: كەسانێك لەنێو ئیمانداراندا هەن كە ئەو پەیمانەی داویانە بە خوا پابەندن پێی و لێی لانادەن ، جا لەوانە هەیانە

   گیانی بەخشیوە وهێندێكیشیان چاوەنۆان و تۆزقالێكیش سۆز و پەیمانی خۆیان نەگۆیوە.